60 KiB

Raw Blame History Unescape Escape

🌍 Čeština ∙ Ελληνικά ∙ English ∙ Español ∙ Français ∙ Italiano ∙ 日本語 ∙ 한국어 ∙ Português ∙ Русский ∙ Slovenščina ∙ Українська ∙ 中文 ∙ 繁體中文

Η Τέχνη της Γραμμής Εντολών

Meta
Τα βασικά
Καθημερινή χρήση
Επεξεργασία αρχείων και δεδομένων
Αποσφαλμάτωση συστήματος
Εντολές σε μία γραμμή
Ασυνήθιστες αλλά χρήσιμες
Μόνο για OS X
Περισσότερες πηγές
Αποποίηση ευθύνης

$curl -s 'https://raw.githubusercontent.com/jlevy/the-art-of-command-line/master/README.md' | egrep -o '\w+' | tr -d '`' | cowsay -W50$

Η ευχέρεια στη χρήση της γραμμής εντολών είναι μία δεξιότητα συχνά παραμελημένη ή που θεωρείται ότι είναι για τους λίγους. Όμως η ευχέρια αυτή βελτιώνει την ευελιξία και την παραγωγικότητά σας ως μηχανικός τόσο με προφανείς όσο και με λιγότερο ευδιάκριτους τρόπους. Αυτή είναι μία συλλογή από σημειώσεις και συμβουλές που αφορούν τη χρήση της γραμμής εντολών και τις οποίες βρήκαμε χρήσιμες, ενώ εργαζόμασταν σε Linux. Κάποιες συμβουλές είναι εισαγωγικές και μερικές πιο συγκρεκριμένες, εξειδικευμένες και εις βάθος. Αυτή η σελίδα δεν είναι μεγάλη, αλλά αν μπορείτε να τα θυμάστε όλα, τότε γνωρίζετε πολλά.

Αυτή η εργασία είναι αποτέλεσμα πολλών συγγραφέων και μεταφραστών. Μέρος της αρχικά δημοσιεύτηκε στο Quora, αλλά έπειτα μετακινήθηκε στο GitHub, όπου άνθρωποι πιο ταλαντούχοι από τον αρχικό συγγραφέα έχουν κάνει πολυάριθμες βελτιώσεις. Παρακαλώ συνεισφέρετε, αν δείτε ένα λάθος ή κάτι που μπορεί να βελτιωθεί!

Τα βασικά

Μάθετε τα βασικά του φλοιού Bash. Πράγματι, πληκτρολογήστε man bash και τουλάχιστον ρίξτε μια ματιά σε αυτό που εμφανίζεται· είναι αρκετά εύκολο να το ακολουθήσετε κι όχι και τόσο μεγάλο. Άλλοι φλοιοί μπορεί να είναι μια χαρά, αλλά ο φλοιός Bash έχει πολλές δυνατότητες και είναι πάντα διαθέσιμος (το να μάθετε μόνο zsh, fish κλπ., αν και δελεαστικό όσο δουλεύετε στο δικό σας laptop, σας περιορίζει σε πολλές περιπτώσεις, όπως στην περίπτωση servers που ήδη υπάρχουν).
Μάθετε τουλάχιστον έναν text-based επεξεργαστή κειμένου καλά. Ιδανικά τον Vim (vi), καθώς στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ανταγωνισμός όσον αφορά την τυχαία επεξεργασία κειμένου σε τερματικό (ακόμη κι αν χρησιμοποιείτε Emacs, ένα μεγάλο IDE ή κάποιον σύγχρονο μοδάτο επεξεργαστή κειμένου τον περισσότερο χρόνο).
Να γνωρίζετε πώς να διαβάζετε τεκμηρίωση με την εντολή man (για τον περίεργο, η εντολή man man εμφανίζει σε λίστα τους αριθμούς των ενοτήτων, π.χ. η 1 περιέχει τις εντολές του φλοιού, η 5 αρχεία/συμβάσεις και η 8 είναι για διαχείριση). Αναζητήστε σελίδες man με την εντολή apropos. Να γνωρίζετε ότι μερικές εντολές δεν είναι εκτελέσιμες αλλά ενσωματωμένες στον Bash και μπορείτε να ζητήσετε βοήθεια σχετικά με αυτές με help και help -d.
Μάθετε για την ανακατεύθυνση της εξόδου και της εισόδου με χρήση των τελεστών > και < και για τις σωληνώσεις εντολών με χρήση του |. Να γνωρίζετε ότι ο τελεστής > αντικαθιστά το αρχείο εξόδου και ο >> προσθέτει στο τέλος του αρχείου. Μάθετε για τα stdout και stderr.
Μάθετε για την επέκταση αρχείων μπαλαντέρ (glob) με * (και ίσως του ? και [...]) και τη χρήση εισαγωγικών και τη διαφορά ανάμεσα στα διπλά " και τα μονά ' εισαγωγικά. (Δείτε περισσότερα για την επέκταση μεταβλητών παρακάτω.)
Εξοικειωθείτε με τη διαχείριση εργασιών στον Bash: &, ctrl-z, ctrl-c, jobs, fg, bg, kill κλπ.
Να γνωρίζετε την εντολή ssh και τα βασικά της αυθεντικοποίησης χωρίς κωδικό με χρήση των ssh-agent, ssh-add κλπ.
Βασική διαχείριση αρχείων: ls και ls -l (συγκεκριμένα, μάθετε τι σημαίνει κάθε στήλη που εμφανίζει η ls -l), less, head, tail και tail -f (ή ακόμη καλύτερα, less +F), ln και ln -s (μάθετε τις διαφορές και τα πλεονεκτήματα των κανονικών συνδέσμων σε σύγκριση με τους συμβολικούς), chown, chmod, du (για μία γρήγορη περίληψη της χρήσης του δίσκου: du -hs *). Για διαχείριση του συστήματος αρχείων, df, mount, fdisk, mkfs, lsblk. Μάθετε τι είναι inode (ls -i ή df -i).
Βασική διαχείριση δικτύου: ip ή ifconfig, dig.
Μάθετε και χρησιμοποιήστε ένα σύστημα διαχείρισης και ελέγχου εκδόσεων, όπως το git.
Να γνωρίζετε καλά κανονικές εκφράσεις και τις διάφορες επιλογές (flags) για τις grep/egrep. Τις επιλογές -i, -o, -v, -A, -Bκαι -C αξίζει να τις γνωρίζετε.
Μάθετε να χρησιμοποιείτε τις εντολές apt-get, yum, dnf ή pacman (ανάλογα με τη διανομή του λειτουργικού σας συστήματος) για να βρίσκετε και να εγκαθιστάτε πακέτα λογισμικού. Και βεβαιωθείτε ότι έχετε την pip για να εγκαθιστάτε εργαλεία της γραμμής εντολών που βασίζονται σε Python (μερικά από τα παρακάτω είναι πιο εύκολο να εγκατασταθούν με pip).

Καθημερινή χρήση

Στον Bash, χρησιμοποιήστε Tab για να ολοκληρώσετε ορίσματα ή να εμφανίσετε σε λίστα όλες τις διαθέσιμες εντολές, ctrl-r για να αναζητήσετε στο ιστορικό των εντολών (αφού πατήσετε, πληκτρολογήστε για να αναζητήσετε, πατήστε ctrl-r επαναλαμβανόμενα για να περιηγηθείτε σε περισσότερα αποτελέσματα αναζήτησης, πατήστε Enter για να εκτελέσετε την εντολή που βρήκατε ή πατήστε το δεξί βέλος για να μεταφέρετε το αποτέλεσμα στην τρέχουσα γραμμή ώστε να μπορείτε να το επεξεργαστείτε).
Στον Bash, χρησιμοποιήστε ctrl-w για να διαγράψετε την τελευταία λέξη και ctrl-u για να τα διαγράψετε όλα μέχρι την αρχή της γραμμής. Χρησιμοποιήστε alt-b και alt-f για να μετακινηθείτε κατά μια λέξη, ctrl-a για να μετακινήσετε τον δείκτη στην αρχή της γραμμής, ctrl-e για να μετακινήσετε τον δείκτη στο τέλος της γραμμής, ctrl-k για να διαγράψετε ως το τέλος της γραμμής, ctrl-l για να καθαρίσετε την οθόνη. Δείτε τη man readline για όλες τις συντομεύσεις πληκτρολογίου στον Bash. Υπάρχουν πολλές. Για παράδειγμα, η alt-. επαναλαμβάνει κυκλικά τα προηγούμενα ορίσματα και η alt- αναπτύσσει ένα μπαλαντέρ (glob).
Εναλλακτικά, αν σας αρέσουν οι συντομεύσεις τύπου vi, χρησιμοποιήστε set -o vi (και set -o emacs για να επαναφέρετε).
Για την επεξεργασία μεγάλων εντολών, αφού ορίσετε τις ρυθμίσεις του επεξεργαστή κειμένου σας (για παράδειγμα export EDITOR=vim), με ctrl-x ctrl-e θα ανοίξει η τρέχουσα εντολή σε έναν επεξεργαστή κειμένου για επεξεργασία πολλών γραμμών. Ή αν έχετε ορίσει συντομεύσεις τύπου vi, escape-v.
Για να δείτε πρόσφατες εντολές, history. Επίσης, υπάρχουν πολλές συντομεύσεις όπως !$ (τελευταίο όρισμα) και !! (τελευταία εντολή), αν και συχνά αντικαθίστανται από ctrl-r και alt-..
Πηγαίνετε στον προσωπικό σας κατάλογο (home) με cd. Αποκτήστε πρόσβαση σε αρχεία που βρίσκονται σε σχετική θέση με τον προσωπικό κατάλογό σας με το πρόθεμα ~ (π.χ. ~/.bashrc). Σε sh script μπορείτε να αναφέρεστε στον προσωπικό σας κατάλογο ως $HOME.
Για να πάτε στον προηγούμενο κατάλογο όπου εργαζόσαστε: cd -.
Αν έχετε γράψει μέχρι τη μέση μία εντολή, αλλά αλλάξατε γνώμη, πατήστε alt-# για να προσθέσετε ένα# στην αρχή και να την προσθέσετε ως ένα σχόλιο (ή χρησιμοποιήστε ctrl-a, #, enter). Μπορείτε να επιστρέψετε σε αυτή αργότερα με το ιστορικό εντολών.
Χρησιμοποιήστε xargs (ή parallel). Έχει πολλές δυνατότητες. Σημειώστε ότι μπορείτε να ελέγξετε πόσα στοιχεία θα εκτελέσετε ανά γραμμή (-L) καθώς και παράλληλη εκτέλεση εντολών (-P). Αν δεν είστε σίγουρος ότι θα κάνει το σωστό, χρησιμοποιήστε πρώτα xargs echo. Επίσης, η επιλογή -I{} είναι χρήσιμη. Παραδείγματα:

      find . -name '*.py' | xargs grep some_function
      cat hosts | xargs -I{} ssh root@{} hostname

pstree -p είναι μία χρήσιμη εμφάνιση του δέντρου διεργασιών.
Χρησιμοποιήστε pgrep και pkill για να αναζητήσετε ή να στείλετε σήμα σε διεργασίες με βάση το όνομά τους (η επιλογή -f είναι χρήσιμη).
Να γνωρίζετε τα διάφορα σήματα που μπορείτε να στείλετε σε διεργασίες. Για παράδειγμα, για να αναστείλετε μία διεργασία χρησιμοποιήστε kill -STOP [pid]. Για ολόκληρη τη λίστα, δείτε man 7 signal
Χρησιμοποιήστε nohup ή disown, αν θέλετε μία διεργασία παρασκηνίου να συνεχίσει να εκτελείται για πάντα.
Ελέγξτε ποιες διεργασίες είναι σε αναμονή για κλήση listen με netstat -lntp ή ss -plat (για TCP· προσθέστε -u για UDP).
Δείτε επίσης lsof για ανοιχτές συνδέσεις δικτύου (sockets) και αρχεία.
Δείτε uptime ή w για να δείτε για πόσο το σύστημα βρίσκεται σε λειτουργία.
Χρησιμοποιήστε alias για να δημιουργήσετε συντομεύσεις για συχνά χρησιμοποιούμενες εντολές. Για παράδειγμα, η alias ll='ls -latr' δημιουργεί μία νέα συντόμευση ll.
Αποθηκεύστε συντομεύσεις, ρυθμίσεις φλοιού και μεθόδους που χρησιμοποιείτε συχνά στο ~/.bashrcκαι προβλέψτε ώστε οι login φλοιοί να τα διαβάζουν. Αυτό θα κάνει τις ρυθμίσεις σας διαθέσιμες κάθε φορά που χρησιμοποιείτε τον φλοιό.
Βάλτε τις ρυθμίσεις των μεταβλητών περιβάλλοντος καθώς και τις εντολές που χρειάζεται να εκτελεστούν με την είσοδό σας στο ~/.bash_profile. Ξεχωριστές ρυθμίσεις θα χρειαστούν για τους φλοιούς που εκτελούνται από είσοδο από γραφικό περιβάλλον και εργασίες cron.
Συγχρονίστε τα αρχεία με τις ρυθμίσεις σας (π.χ. .bashrc και .bash_profile) μεταξύ διαφορετικών υπολογιστών χρησιμοποιώντας Git.
Κατανοήστε ότι χρειάζεται προσοχή, όταν μεταβλητές και ονόματα αρχείων περιέχουν κενούς (whitespace) χαρακτήρες. Περικλείετε τις μεταβλητές του Bash σε εισαγωγικά, π.χ. "$FOO". Προτιμήστε τις επιλογές -0 ή -print0 για να επιτρέψετε σε κενούς χαρακτήρες να διαχωρίζουν ονόματα αρχείων, π.χ. locate -0 pattern | xargs -0 ls -al ή find / -print0 -type d | xargs -0 ls -al. Για να περάσετε ένα προς ένα από όλα τα αρχεία που περιέχουν κενούς χαρακτήρες σε έναν βρόχο επανάληψης for, ορίστε τη μεταβλητή IFS να είναι ο χαρακτήρας νέας γραμμής χρησιμοποιώντας IFS=$'\n'.
Σε scripts για Bash, χρησιμοποιήστε set -x (ή την παραλλαγή set -v, που γράφει τα πρωτογενή στοιχεία, όπως σχόλια και μεταβλητές πριν αντικατασταθούν) για να τα αποσφαλματώσετε. Χρησιμοποιείτε αυστηρές λειτουργίες (strict modes) εκτός κι αν έχετε σημαντικό λόγο να μην το κάνετε: Χρησιμοποιήστε set -e για να εγκαταλείψετε την εκτέλεση σε περίπτωση σφάλματος (μη μηδενικός κωδικός εξόδου). Χρησιμοποιήστε set -u για να ανιχνεύσετε τη χρήση μεταβλητών χωρίς τιμή. Έχετε υπόψη σας και την εντολή set -o pipefail, για να εμφανίσετε τα σφάλματα που προκύπτουν στο ενδιάμεσο σωληνώσεων εντολών (αλλά διαβάστε περισσότερο για αυτή, αν τη χρησιμοποιήσετε καθώς αυτό το θέμα είναι ιδιαίτερα λεπτό). Για πιο πολύπλοκα scripts, χρησιμοποιήστε επίσης την εντολή trap για κωδικούς εξόδου EXIT ή ERR. Μια χρήσιμη συνήθεια είναι να ξεκινάτε ένα script έτσι, κάνοντάς το να ανιχνεύει και να τερματίζει σε συνήθη σφάλματα και να τυπώνει ένα μήνυμα:

      set -euo pipefail
      trap "echo 'error: Script failed: see failed command above'" ERR

Σε scripts για Bash, οι υποφλοιοί (γραμμένοι μέσα σε παρενθέσεις) είναι βολικοί τρόποι ομαδοποίησης εντολών. Ένα συνηθισμένο παράδειγμα είναι η προσωρινή μετακίνηση σε διαφορετικό τρέχοντα κατάλογο, π.χ.

      # do something in current dir
      (cd /some/other/dir && other-command)
      # continue in original dir

Στον Bash, σημειώστε ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι επέκτασης μιας μεταβλητής. Έλεγχος του αν μία μεταβλητή υπάρχει: ${name:?error message}. Για παράδειγμα, αν ένα Bash script παίρνει ένα μόνο όρισμα, απλά γράψτε input_file=${1:?usage: $0 input_file}. Αριθμητική επέκταση: i=$(( (i + 1) % 5 )). Ακολουθίες: {1..10}. Περικοπή αλφαριθμητικών: ${var%suffix} και ${var#prefix}. Για παράδειγμα, αν var=foo.pdf, τότε η echo ${var%.pdf}.txt τυπώνει foo.txt.
Η επέκταση με αγκύλες χρησιμοποιώντας {...} μπορεί να μειώσει τις φορές που χρειάζεται να πληκτρολογήσετε ξανά παρόμοιο κείμενο και να αυτοματοποιήσει συνδυασμούς στοιχείων. Αυτό είναι χρήσιμο σε παραδείγματα όπως mv foo.{txt,pdf} some-dir (που μετακινεί και τα δύο αρχεία), cp somefile{,.bak} (που επεκτείνεται σε cp somefile somefile.bak) ή mkdir -p test-{a,b,c}/subtest-{1,2,3} (που επεκτείνεται σε όλους τους πιθανούς συνδυασμούς και δημιουργεί ένα δέντρο καταλόγων).
Μπορείτε να χειριστείτε την έξοδο μίας εντολής ως αρχείο <(some command). Για παράδειγμα, συγκρίνετε το τοπικό /etc/hosts με ένα απομακρυσμένο:

      diff /etc/hosts <(ssh somehost cat /etc/hosts)

Να γνωρίζετε για το "here documents" στον Bash, όπως στην cat <<EOF ....
Στον Bash, ανακατευθύνετε τόσο την έξοδο όσο και την έξοδο σφαλμάτων ως εξής: some-command >logfile 2>&1 ή some-command &>logfile. Συχνά για να βεβαιωθείτε ότι μία εντολή δεν αφήνει μια σύνδεση αρχείου ανοιχτή στην είσοδο, δεσμεύοντας τον στο τερματικό που βρίσκεστε, είναι μία καλή πρακτική να προσθέτετε </dev/null.
Χρησιμοποιήστε man ascii για έναν καλό πίνακα ASCII, με δεξαεξαδικές και δεκαδικές τιμές. Για γενικές πληροφορίες που αφορούν την κωδικοποίηση, οι man unicode, man utf-8 και man latin1είναι χρήσιμες.
Χρησιμοποιήστε screen ή tmux για να ενεργοποιήσετε την πολυπλεξία της οθόνης. Αυτό ιδιαίτερα χρήσιμο σε απομακρυσμένες συνεδρίες ssh και για να διακόψετε ή να επαναφέρετε μια συνεδρία. H byobu μπορεί να βελτιώσει την οθόνη ή tmux παρέχοντας περισσότερες πληροφορίες και πιο εύκολη διαχείριση. Μία πιο απλή εναλλακτική μόνο για τη διατήρηση συνεδριών είναι η dtach.
Με ssh, το να γνωρίζετε πώς να προωθήσετε μία θύρα με τις επιλογές -L ή -D (και καμιά φορά με την -R) είναι χρήσιμο, π.χ. για να έχετε πρόσβαση σε ιστοσελίδες από έναν απομακρυσμένο server.
Μπορεί να είναι χρήσιμο να κάνετε μερικές βελτιστοποιήσεις στις ssh ρυθμίσεις σας· για παράδειγμα, αυτό ~/.ssh/config περιέχει ρυθμίσεις για να αποφεύγετε τις συνδέσεις που διακόπτονται σε ορισμένα περιβάλλοντα δικτύου, χρησιμοποιεί συμπίεση (που είναι χρήσιμη με scp σε συνδέσεις με περιορισμένο εύρος ζώνης) και πολύπλεξη καναλιών στον ίδιο server με τοπικό αρχείο έλέγχου:

      TCPKeepAlive=yes
      ServerAliveInterval=15
      ServerAliveCountMax=6
      Compression=yes
      ControlMaster auto
      ControlPath /tmp/%r@%h:%p
      ControlPersist yes

Μερικές άλλες επιλογές σχετικές με την ssh είναι ευαίσθητες όσον αφορά την ασφάλεια και θα πρέπει να ενεργοποιούνται με προσοχή, π.χ. ανά υποδίκτυο ή host ή σε έμπιστα δίκτυα: StrictHostKeyChecking=no, ForwardAgent=yes
´Εχετε υπόψη σας την εντολή mosh ως μία εναλλακτική της ssh που χρησιμοποιεί UDP, αποφεύγοντας τις συνδέσεις που διακόπτονται και διευκολύνοντας τη διαδικασία (απαιτεί ρύθμιση στον server).
Για να πάρετε τα δικαιώματα ενός αρχείου σε οκταδική μορφή, πράγμα που είναι χρήσιμο για την παραμετροποίηση του συστήματος, αλλά δεν είναι διαθέσιμο με την ls και είναι εύκολο να γίνει άτσαλα, χρησιμοποιήστε κάτι όπως

      stat -c '%A %a %n' /etc/timezone

Για διαδραστική επιλογή τιμών από την έξοδο μίας άλλης εντολής, χρησιμοποιήστε percol ή fzf.
Για επιλογή αρχείων με βάση την έξοδο μιας άλλη εντολής (όπως της git), χρησιμοποιήστε fpp (PathPicker).
Για έναν απλό web server και για όλα τα αρχεία στον τρέχοντα κατάλογο (και υποκαταλόγους) διαθέσιμα σε οποιονδήποτε στο δίκτυο, χρησιμοποιήστε: python -m SimpleHTTPServer 7777 (για τη θύρα 7777 και Python 2) και python -m http.server 7777 (για τη θύρα 7777 και Python 3).
Για την εκτέλεση μίας εντολής με δικαιώματα άλλων, χρησιμοποιήστε sudo (για root) ή sudo -u (για άλλον χρήστη). Χρησιμοποιήστε su ή sudo bash για να εκτελέσετε τον φλοιό ως αυτός ο χρήστης. Χρησιμοποιήστε su - για να προσμοιώσετε μια εκ νέου είσοδο ως root ή ως άλλος χρήστης.

Επεξεργασία αρχείων και δεδομένων

Για να εντοπίσετε ένα αρχείο με βάση το όνομά του στον τρέχοντα κατάλογο, find . -iname '*something*' (ή με παρόμοιο τρόπο). Για να βρείτε ένα αρχείο με το όνομά του οπουδήποτε, χρησιμοποιήστε locate something (αλλά να έχετε στον νου σας ότι η updatedb μπορεί να μην έχει δημιουργήσει ευρετήριο για αρχεία που δημιουργήθηκαν πρόσφατα).
Για γενική αναζήτηση σε αρχεία πηγαίου κώδικα ή αρχεία δεδομένων (πιο προχωρημένη από την grep -r) χρησιμοποιήστε την ag.
Για να μετατρέψετε HTML σε κείμενο: lynx -dump -stdin
Για Markdown, HTML και άλλου είδους μετατροπές κειμένου, δοκιμάστε pandoc.
Αν χρειάζεται να χειριστείτε XML, η xmlstarlet είναι παλιά αλλά καλή.
Για JSON, χρησιμοποιήστε jq.
Για YAML, χρησιμοποιήστε shyaml.
Για αρχεία Excel ή CSV, το πακέτο csvkit παρέχει τις in2csv, csvcut, csvjoin, csvgrep κλπ.
Για Amazon S3, η s3cmd είναι βολική και η s4cmd είναι γρηγορότερη. Η aws της Amazon και η βελτιωμένη saws είναι απαραίτητες για εργασίες που σχετίζονται με AWS.
Να γνωρίζετε για τις sort και uniq, συμπεριλαμβανομένων των επιλογών -u και -d της uniq -- παρακάτω δείτε το κομμάτι που αφορά τις εντολές σε μία γραμμή. Δείτε επίσης την comm.
Να γνωρίζετε για τις cut, paste και join για να χειρίζεστε αρχεία κειμένου. Πολλοί χρησιμοποιούν την cut, αλλά ξεχνούν την join.
Να γνωρίζετε για τη wc για να μετράτε νέες γραμμές (-l), χαρακτήρες (-m), λέξεις (-w) και bytes (-c).
Να γνωρίζετε για την tee για να αντιγράφετε από το stdin σε ένα αρχείο κι επίσης στο stdout, όπως στην ls -al | tee file.txt.
Να γνωρίζετε ότι η τοπική διαμόρφωση του συστήματος (locale, π.χ. ελληνικό) επηρεάζει πολλά εργαλεία γραμμής εντολών με λιγότερο προφανείς τρόπους, συμπεριλαμβανομένων της σειράς ταξινόμησης (collation) και της απόδοσης. Οι περισσότερες εγκαταστάσεις Linux θα έχουν αναθέσει στη μεταβλητή LANG ή σε άλλες σχετικές με locale μεταβλητές τιμή μιας τοπική ρύθμισης όπως η Αγγλική ΗΠΑ. Αλλά να έχετε υπόψη ότι η ταξινόμηση μπορεί να αλλάξει, αν θέσετε άλλο locale. Και να γνωρίζετε ότι οι διεθνοποιημένες ρουτίνες μπορούν να κάνουν την ταξινόμηση ή άλλες εντολές να εκτελούνται πολλές φορές πιο αργά. Σε μερικές περιπτώσεις (όπως στον ορισμό διεργασιών ή της μοναδικότητας διεργασιών παρακάτω) μπορείτε με ασφάλεια να αγνοήσετε εντελώς αργές διεθνοποιημένες ρουτίνες και να χρησιμοποιήσετε παραδοσιακή ταξινόμηση με βάση bytes, χρησιμοποιώντας export LC_ALL=C.
Μπορείτε να ορίσετε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον για μία εντολή προσθέτοντάς της ως πρόθεμα τις ρυθμίσεις της μεταβλητής περιβάλλοντος, όπως στην TZ=Pacific/Fiji date.
Να γνωρίζετε τα βασικά για τις awk και sed για απλή επεξεργασία δεδομένων. Για παράδειγμα, την πρόσθεση όλων των αριθμών της τρίτης στήλης ενός αρχείου κειμένου: awk '{ x += $3 } END { print x }'. Αυτό είναι μάλλον 3X πιο γρήγορο και σύντομο από την αντίστοιχη υλοποίηση σε Python.
Για να αντικαταστήσετε επί τόπου όλες τις εμφανίσεις ενός αλφαριθμητικού σε ένα ή περισσότερα αρχεία:

      perl -pi.bak -e 's/old-string/new-string/g' my-files-*.txt

Για να μετονομάσετε πολλά και/ή να αναζητήσετε και να αντικαταστήσετε σε αρχεία, δοκιμάστε την repren. (Σε ορισμένες περιπτώσεις η εντολή rename επιτρέπει επίσης πολλαπλές μετονομασίες, αλλά να είστε προσεχτικοί καθώς δε συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις διανομές Linux.)

      # Full rename of filenames, directories, and contents foo -> bar:
      repren --full --preserve-case --from foo --to bar .
      # Recover backup files whatever.bak -> whatever:
      repren --renames --from '(.*)\.bak' --to '\1' *.bak
      # Same as above, using rename, if available:
      rename 's/\.bak$//' *.bak

Όπως λέει η σελίδα man, η rsync είναι πράγματι ένα γρήγορο και εξαιρετικά ευέλικτο εργαλείο αντιγραφής αρχείων. Είναι γνωστή για τον συγχρονισμό μεταξύ υπολογιστών, αλλά είναι εξίσου χρήσιμη και τοπικά. Επίσης, είναι ανάμεσα στους πιο γρήγορους τρόπους να διαγράψει κανείς μεγάλο αριθμό αρχείων:

mkdir empty && rsync -r --delete empty/ some-dir && rmdir some-dir

Χρησιμοποιήστε την shuf για να ανακατέψετε ή να επιλέξετε τυχαίες γραμμές από ένα αρχείο.
Να γνωρίζετε τις επιλογές της sort. Για αριθμούς χρησιμοποιήστε τις -n, ή -h για χειρισμό αριθμών που είναι εύκολο να διαβαστούν από άνθρωπο (π.χ. από du -h). Να γνωρίζετε πώς λειτουργούν τα ορίσματα (-t και -k). Συγκεκριμένα, προσέξτε ότι χρειάζεται να γράψετε -k1,1 για να ταξινομήσετε με βάση μόνο το πρώτο πεδίο· -k1 σημαίνει ταξινόμηση με βάση όλη τη γραμμή. Η σταθερή ταξινόμηση (sort -s) μπορεί να είναι χρήσιμη. Για παράδειγμα, για να ταξινομήσετε πρώτα με βάση το πεδίο 2 και δευτερευόντως με βάση το πεδίο 1, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε sort -k1,1 | sort -s -k2,2.
Αν πότε χρειαστεί να γράψετε έναν χαρακτήρα στηλοθέτη (tab) στη γραμμή εντολών στον Bash (π.χ. για να ταξινομήσετε με βάση το όρισμα της επιλογής -t), πιέστε ctrl-v [Tab] ή γράψτε $'\t' (το τελευταίο είναι καλύτερο, γιατί μπορείτε να το αντιγράψετε/επικολλήσετε).
Τα συνήθη εργαλεία αυτοματοποιημένης επεξεργασίας αλλαγών (patch) πηγαίου κώδικα είναι οι εντολές diff (εμφάνιση διαφορών) και patch (εφαρμογή διαφορών σε άλλο αρχείο). Επίσης, δείτε την diffstat για περίληψη στατιστικών στοιχείων της εντολής diff και sdiff για εμφάνιση διαφορών πλάι-πλάι. Σημειώστε ότι η diff -r λειτουργεί για ολόκληρους καταλόγους. Χρησιμοποιήστε την diff -r tree1 tree2 | diffstat για μια περίληψη αλλαγών. Χρησιμοποιήστε την vimdiff για να συγκρίνετε και να επεξεργαστείτε αρχεία μέσω της διεπαφής του vim.
Για δυαδικά αρχεία, χρησιμοποιήστε τις hd, hexdump ή την xxd για απλά δεκαεξαδικά dumps και τις bvi ή biew για επεξεργασία σε δυαδική μορφή.
Επίσης, για δυαδικά αρχεία η strings (και η grep κλπ.) σας δίνει τη δυνατότητα να βρείτε κομματάκια κειμένου που κρύβονται σ' αυτά.
Για δυαδικές διαφορές (συμπίεση δέλτα), χρησιμοποιήστε xdelta3.
Για να μετατρέψετε κωδικοποίηση κειμένου, δοκιμάστε την iconv. Ή uconv για πιο προχωρημένη χρήση· υποστηρίζει πιο προχωρημένα στοιχεία του προτύπου Unicode. Για παράδειγμα, μετατρέπει σε πεζούς χαρακτήρες και απαλείφει τους τόνους:

      uconv -f utf-8 -t utf-8 -x '::Any-Lower; ::Any-NFD; [:Nonspacing Mark:] >; ::Any-NFC; ' < input.txt > output.txt

Για να σπάσετε αρχεία σε κομμάτια, δείτε τη split (για να σπάσετε με βάση το μέγεθος) και τη csplit (για να σπάσετε με βάση πρότυπο).
Για να χειριστείτε εκφράσεις ημερομηνίας και χρόνου, χρησιμοποιήστε τις dateadd, datediff, strptime κλπ. από dateutils.
Χρησιμοποιήστε zless, zmore, zcatκαι zgrep για να χειριστείτε συμπιεσμένα αρχεία.

Αποσφαλμάτωση συστήματος

Για web αποσφαλμάτωση, οι εντολές curl και curl -I είναι χρήσιμες, ή οι ισοδύναμες wget, ή η πιο καινούρια httpie.
Για να γνωρίζετε την τρέχουσα κατάσταση του επεξεργαστή και των δίσκων, τα κλασικά εργαλεία είναι η top (ή η καλύτερη htop), η iostatκαι η iotop. Χρησιμοποιήστε την iostat -mxz 15 για βασικά στατιστικά που αφορούν τον επεξεργαστή ή για λεπτομερή στατιστικά των δίσκων ανά διαμέρισμα και για να έχετε μια εικόνα της απόδοσης.
Για λεπτομέρειες που αφορούν τη σύνδεση δικτύου, χρησιμοποιήστε τη netstat και την ss.
Για μια γρήγορη επισκόπηση του τι συμβαίνει σε ένα σύστημα, η dstat είναι ιδιαίτερα χρήσιμη. Για καλύτερη επισκόπηση με λεπτομέρειες, χρησιμοποιήστε glances.
Για να γνωρίζετε την κατάσταση της μνήμης, εκτελέστε και κατανοήστε την έξοδο των free και vmstat. Συγκεκριμένα, να έχετε υπόψη ότι η "cached" τιμή είναι μνήμη που δεσμεύει ο πυρήνας του Linux ως προσωρινά αποθηκευμένο αρχείο, ώστε στην ουσία προσμετράται ως "free" τιμή.
Η αποσφαλμάτωση συστημάτων Java είναι άλλη ιστορία, αλλά ένα απλό κόλπο για το JVM της Oracle και άλλων είναι να τρέξετε την εντολή kill -3 <pid> και ένα πλήρες ίχνος στοίβας και περίληψη σωρού (συμπεριλαμβανομένων και λεπτομερειών που αφορούν τη συλλογή απορριμάτων σε γενιές, που μπορεί να είναι πολύ κατατοπιστικές) θα εμφανιστούν στο stderr/logs. Οι εντολές του JDK jps, jstat, jstack, jmap είναι χρήσιμες. Τα εργαλεία SJK είναι για πιο προχωρημένους.
Χρησιμοποιήστε την mtr ως μια βελτίωση της traceroute για να ανιχνεύετε ζητήματα του δικτύου.
Για να δείτε γιατί ένας δίσκος είναι γεμάτος, η ncdu εξοικονομεί χρόνο σε σύγκριση με τις συνήθεις εντολές όπως du -sh *.
Για να βρείτε ποια δικτυακή σύνδεση ή διεργασία χρησιμοποιεί εύρος ζώνης, δοκιμάστε iftop ή nethogs.
Το εργαλείο ab (έρχεται μαζί με Apache) βοηθά στον πρόχειρο έλεγχο της απόδοσης web server. Για πιο σύνθετο έλεγχο φόρτου, δοκιμάστε siege.
Για πιο σοβαρή αποσφαλμάτωση δικτύου, wireshark, tshark, ή ngrep.
Να γνωρίζετε για τις strace και ltrace. Αυτές μπορεί να φανούν χρήσιμες, όταν ένα πρόγραμμα αποτυγχάνει, κρεμάει ή σκάει και δε γνωρίζετε γιατί ή αν θέλετε να έχετε μία γενική ιδέα της απόδοσης. Σημειώστε την επιλογή μέτρησης (-c) και τη δυνατότητα να συνδέσετε σε μία διεργασία που εκτελείται (-p).
Να γνωρίζετε για την ldd ώστε να ελέγχετε διαμοιραζόμενες βιβλιοθήκες κλπ.
Να γνωρίζετε πώς να συνδέεστε σε μία διεργασία που εκτελείται με gdb και να παίρνετε τα ίχνη της στοίβας της.
Χρησιμοποιήστε τον κατάλογο /proc. Είναι εκπληκτικά χρήσιμος ορισμένες φορές, όταν αποσφαλματώνετε ζωντανά προβλήματα. Παραδείγματα: /proc/cpuinfo, /proc/meminfo, /proc/cmdline, /proc/xxx/cwd, /proc/xxx/exe, /proc/xxx/fd/, /proc/xxx/smaps (όπου xxx είναι το id της διεργασίας ή pid).
Όταν αποσφαλματώνετε κάτι που ήταν λάθος στο παρελθόν, η sar μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη. Δείχνει ιστορικά στατιστικά για επεξεργαστή, μνήμη, δίκτυο κλπ.
Για πιο εις βάθος ανάλυση συστήματος και απόδοσης, δείτε τις stap (SystemTap), perfκαι sysdig.
Ελέγξτε ποιο είναι το λειτουργικό σύστημά σας με uname ή uname -a (γενικές πληροφορίες Unix/πυρήνα) ή lsb_release -a (πληροφορίες διανομής Linux).
Χρησιμοποιήστε την dmesg, όποτε κάτι συμπεριφέρεται πραγματικά παράξενα (μπορεί να έχει να κάνει με υλικό ή με οδηγούς).

Εντολές σε μία γραμμή

Μερικά παραδείγματα σωλήνωσης εντολών:

Είναι εξαιρετικά βοηθητικό ορισμένες φορές το γεγονός ότι μπορείτε να εφαρμόσετε τις πράξεις της τομής, της ένωσης και της διαφοράς σε αρχεία κειμένου με τις εντολές sort/uniq. Ας πούμε ότι έχετε a και b αρχεία κείμενου που καμία γραμμή τους δεν επαναλαμβάνεται. Αυτό είναι γρήγορο και δουλεύει σε αρχεία οποιουδήποτε μεγέθους έως πολλά gigabytes. (H sort δεν περιορίζεται από τη μνήμη, αν και ίσως χρειαστεί να χρησιμοποιήσετε την επιλογή -T, αν ο /tmp βρίσκεται σε μικρή κατάτμηση (partition). Επίσης, δείτε την παρατήρηση παραπάνω για τη μεταβλητή LC_ALL και την επιλογή -u της εντολής sort (παραλείπεται παρακάτω ώστε να είναι πιο ξεκάθαρο το παράδειγμα).

      cat a b | sort | uniq > c   # το c είναι a ένωση b
      cat a b | sort | uniq -d > c   # c είναι a τομή b
      cat a b b | sort | uniq -u > c   # το c είναι a διαφορά b

Χρησιμοποιήστε grep . * για να εξετάσετε γρήγορα το περιεχόμενο όλων των αρχείων ενός καταλόγου (έτσι κάθε γραμμή αρχείου εμφανίζεται σε ζεύγος με το όνομα του αρχείου), ή head -100 * (έτσι κάθε αρχείο έχει μια κεφαλίδα). Αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο για καταλόγους γεμάτους με αρχεία ρυθμίσεων όπως αυτά στους καταλόγους /sys, /proc, /etc.
Η άθροιση όλων των αριθμών στην τρίτη στήλη ενός αρχείου κειμένου (αυτό είναι μάλλον 3X γρηγορότερο και απαιτεί 3X λιγότερο κώδικα από την αντίστοιχη υλοποίηση σε Python):

      awk '{ x += $3 } END { print x }' myfile

Για να δείτε μεγέθη/ημερομηνίες σε ένα δέντρο αρχείων, η παρακάτω είναι σα μια αναδρομική ls -l, αλλά είναι πιο ευανάγνωστη από ls -lR:

      find . -type f -ls

Έστω ότι έχετε ένα αρχείο κειμένου, όπως το αρχείο καταγραφής (log)/υπ ενός web server και μία συγκεκριμένη τιμή που εμφανίζεται σε μερικές γραμμές, όπως μία παράμετρος acct_id που εμφανίζεται στο URL. Αν θέλετε μια καταμέτρηση του πόσα αιτήματα έγιναν για κάθε acct_id:

      cat access.log | egrep -o 'acct_id=[0-9]+' | cut -d= -f2 | sort | uniq -c | sort -rn

Για να παρακολουθείτε συνεχώς αλλαγές, χρησιμοποιήστε watch, π.χ. ελέγξτε αλλαγές σε αρχεία ενός καταλόγου με watch -d -n 2 'ls -rtlh | tail' ή σε ρυθμίσεις δικτύου ενώ επιδιορθώνετε τις ρυθμίσεις wifi με watch -d -n 2 ifconfig.
Εκτελέστε αυτή τη μέθοδο για να πάρετε μια τυχαία συμβουλή από αυτό το έγγραφο (αναλύει Markdown και εξάγει ένα στοιχείο):

      function taocl() {
        curl -s https://raw.githubusercontent.com/jlevy/the-art-of-command-line/master/README.md |
          pandoc -f markdown -t html |
          xmlstarlet fo --html --dropdtd |
          xmlstarlet sel -t -v "(html/body/ul/li[count(p)>0])[$RANDOM mod last()+1]" |
          xmlstarlet unesc | fmt -80
      }

Ασυνήθιστες αλλά χρήσιμες

expr: εκτελέστε αριθμητικές και λογικές πράξεις ή εφαρμόζετε κανονικές εκφράσεις
m4: απλός μακροεπεξεργαστής
yes: τυπώστε ένα αλφαριθμητικό πολλές φορές
cal: όμορφο ημερολόγιο
env: εκτελέστε μία εντολή (χρήσιμο σε scripts)
printenv: τυπώστε μεταβλητές περιβάλλοντος (χρήσιμο στην αποσφαλμάτωση και σε scripts)
look: βρείτε αγγλικές λέξεις (ή γραμμές σε ένα αρχείο) αρχίζοντας με ένα αλφαριθμητικό
cut, paste και join: επεξεργασία δεδομένων
fmt: μορφοποίηση παραγράφων
pr: μορφοποίηση κειμένου σε σελίδες/στήλες
fold: τύλιγμα γραμμών κειμένου
column: μορφοποίηση πεδίων κειμένου σε στοιχισμένες, σταθερού πλάτους στήλες ή πίνακες
tree: εμφανίστε καταλόγους και υποκαταλόγους σε φωλιασμένο δένδρο, όπως η ls αλλά αναδρομική
stat: πληροφορίες αρχείου
time: εκτελέστε και χρονομετρήστε μία εντολή
timeout: εκτελέστε μια εντολή για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και σταμάτησε τη διεργασία, όταν ολοκληρωθεί το χρονικό διάστημα αυτό
lockfile: δημιουργήστε αρχεία σημαφόρους που μπορούν να διαγραφούν μόνο με rm -f
logrotate: περιστρέψτε, συμπιέστε και στείλτε με ηλ-ταχ αρχεία καταγραφής (logs).
watch: εκτελέστε μία εντολή επαναλαμβανόμενα εμφανίζοντας αποτελέσματα ή/και επισημαίνοντας αλλαγές
tac: τυπώστε αρχεία ανεστραμμένα
shuf: τυχαία επιλογή γραμμών από ένα αρχείο
comm: συγκρίνετε ταξινομημένα αρχεία γραμμή προς γραμμή
pv: παρακολουθήστε την πορεία των δεδομένων κατά μήκος μίας σωλήνωσης
hd, hexdump, xxd, biew και bvi: δείτε ή επεξεργαστείτε το περιεχόμενο δυαδικών αρχείων
strings: εξάγετε κείμενο από δυαδικά αρχεία
tr: μετάφραση χαρακτήρων ή επεξεργασία
iconv ή uconv: μετατροπή κωδικοποίησης κειμένου
split και csplit: χώρισμα αρχείων
sponge: διαβάστε όλη την είσοδο πριν γράψετε σε αυτή, χρήσιμο όταν πρόκειται να διαβάσετε από ένα αρχείο και μετά να γράψετε σε αυτό, π.χ., grep -v something some-file | sponge some-file
units: μετατροπές μονάδων και υπολογισμοί· κάνει ό,τι μετατροπές μπορείτε να σκεφτείτε (δείτε επίσης /usr/share/units/definitions.units)
apg: δημιουργεί τυχαίους κωδικούς
7z: υψηλής αναλογίας συμπίεση αρχείων
ldd: πληροφορίες για δυναμικές βιβλιοθήκες
nm: σύμβολα από αντικειμενικά αρχεία
ab: συγκριτική αξιολόγηση web servers
strace: αποσφαλμάτωση κλήσης συστήματος
mtr: καλύτερο εργαλείο traceroute για αποσφαλμάτωση δικτύου
cssh: visual concurrent shell
rsync: συγχρονισμός αρχείων και καταλόγων μέσω SSH ή σε τοπικό σύστημα αρχείων
wireshark και tshark: συλλογή πακέτων και αποσφαλμάτωση συστήματος
ngrep: grep για το επίπεδο δικτύου
host και dig: αναζητήσεις DNS
lsof: εμφανίστε περιγραφείς αρχείου και πληροφορίες δικτυακών συνδέσεων
dstat: χρήσιμα στατιστικά συστήματος
glances: υψηλού επιπέδου επισκόπηση πολλαπλών υποσυστημάτων
iostat: στατιστικά χρήσης δίσκου
mpstat: στατιστικά χρήσης επεξεργαστή
vmstat: στατιστικά χρήσης μνήμης
htop: βελτιωμένη έκδοση της top
last: ιστορικό σύνδεσης (login)
w: ποιος συνδέθηκε
id: πληροφορίες ταυτότητας χρήστη/ομάδας
sar: ιστορικά στατιστικά συστήματος
iftop ή nethogs: χρήση δικτύου ανά δικτυακή σύνδεση ή διεργασία
ss: στατιστικά ανά δικτυακή σύνδεση
dmesg: μηνύματα για σφάλματα κατά την εκκίνηση ή σφάλματα συστήματος
sysctl: δείτε και ρυθμίστε τις παραμέτρους του πυρήνα Linux, ενώ εκτελείται
hdparm: διαχείριση/απόδοση δίσκου SATA/ATA
lsb_release: πληροφορίες διανομής Linux
lsblk: εμφανίστε σε λίστα συσκευές αποθήκευσης: μία προβολή σε δέντρο των δίσκων σας και των διαμερισμάτων τους
lshw, lscpu, lspci, lsusb, dmidecode: πληροφορίες υλικού, συμπεριλαμβανομένων επεξεργαστή, BIOS, RAID, γραφικών, συσκευών κλπ.
lsmod και modinfo: εμφανίστε σε λίστα και προβάλλετε λεπτομέρειες για λειτουργικές μονάδες του πυρήνα
fortune, ddateκαι sl: ε, λοιπόν, εξαρτάται από το αν θεωρείτε τα τρένα με ατμομηχανή και τις ρήσεις του Zippy "χρήσιμα"

Μόνο για OS X

Τα παρακάτω σημεία σχετίζονται μόνο με OS X.

Διαχείριση πακέτων λογισμικού με brew (Homebrew) και/ή port (MacPorts). Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για εγκατάσταση σε OS X πολλών από τις παραπάνω εντολές.
Αντιγράψτε την έξοδο οποιασδήποτε εντολής σε μια desktop εφαρμογή με pbcopy και επικολλήστε στην είσοδο με pbpaste.
Για να ενεργοποιήσετε το πλήκτρο Option σε τερματικό OS X ως πλήκτρο alt (όπως χρησιμοποιείται στις παραπάνω εντολές όπως alt-b, alt-f κλπ.), ανοίξτε Προτιμήσεις -> Προφίλ -> Πληκτρολόγιο και επιλέξτε "Χρήση Option ως μετα-πλήκτρου".
Για να ανοίξετε ένα αρχείο με μια desktop εφαρμογή χρησιμοποιήστε open ή open -a /Applications/Whatever.app.
Spotlight: Αναζητήστε αρχεία με mdfind και εμφανίστε σε λίστα μεταδεδομένα (όπως τις πληροφορίες EXIF μιας φωτογραφίας) με mdls.
Έχετε υπόψη σας ότι το OS X βασίζεται σε BSD Unix και πολλές εντολές (για παράδειγμα ps, ls, tail, awk, sed) έχουν μικρές διαφορές από το Linux, που έχει ευρέως επηρεαστεί από το System V-style Unix και τα εργαλεία GNU. Συνήθως μπορείτε να βρίσκετε τη διαφορά επισημαίνοντας ότι μια man σελίδα έχει την επικεφαλίδα "Εγχειρίδιο γενικών εντολών BSD". Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν επίσης να εγκατασταθούν εκδόσεις GNU, (όπως οι gawk και gsed για τις GNU awk και sed). Αν γράφετε Bash scripts που στοχεύετε να εκτελούνται σε διάφορες πλατφόρμες, αποφύγετε τέτοιες εντολές (για παράδειγμα, έχετε υπόψη σας την Python ή perl) ή ελέγξτε προσεχτικά.
Για να πάρετε πληροφορίες για την έκδοση OS X χρησιμοποιήστε sw_vers.

Περισσότερες πηγές

awesome-shell: Μία προσεγμένη λίστα με εργαλεία και πηγές σχετικές με τον φλοιό .
awesome-osx-command-line: Ένας περισσότερο εις βάθος οδηγός της γραμμής εντολών του OS X.
Strict mode για να γράφετε καλύτερα scripts φλοιού.
shellcheck: Ένα εργαλείο στατικής ανάλυσης για scripts για φλοιό. Στην ουσία, lint για bash/sh/zsh.
Filenames and Pathnames in Shell: Οι δυστυχώς περίπλοκες μικρολεπτομέρειες του πώς να διαχειριστεί κανείς σωστά ονόματα αρχείων σε scripts για φλοιό.

Αποποίηση ευθύνης

Με την εξαίρεση πολύ μικρών εργασιών, ο κώδικας πρέπει να γράφεται ώστε να μπορούν οι άλλοι να τον διαβάζουν. Η δύναμη συνεπάγεται ευθύνη. Το γεγονός ότι μπορείτε να κάνετε κάτι με Bash δε σημαίνει απαραίτητα ότι θα έπρεπε! ;)

Άδεια χρήσης

Η εργασία αυτή έχει αδειοδοτηθεί με Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

60 KiB Raw Blame History Unescape Escape